کشور ارمنستان تا پیش از اعلام استقلال خود و فروپاشی شوروی به صنایع سنگین کمونیستی وابسته بود و تمام اقتصاد این کشور بر مبنای صنایع سنگین و پیچیده، به فعالیت ادامه می‌داد.
اما پس از فروپاشی شوروی در اوایل دهه ۹۰ این کشور استقلال خود را بازیافت و همه چیز در اقتصاد ارمنستان از اساس با تغییرات بنیادین روبه‌رو شد.
بدین سان بود که دولت و ملت ارمنستان روی به گسترش صنایع کشاورزی و توریستی آوردند تا بتوانند از این طریق به رشد اقتصادی خود ادامه دهند.
گفتنی است که این رشد اقتصادی به حدی بود که از ارمنستان به عنوان ببر قفقاز یاد می‌شود. باتوجه به این گزاره باید اذعان کرد که سال ۲۰۰۸ به عنوان یکی از سال‌های کلیدی و طلایی ارمنستان در گسترش صنعت گردشگری محسوب می‌شود.
چرا که در این سال سندی جامع و تحول آفرین به تصویب رسید که چشم‌اندازی بلند مدت و مشخص را پیش روی دولت و ملت ارمنستان قرار داد.
در ادامه با ما همراه باشید تا با ذکر جزئیات به پاسخ این سوال بپردازیم که اصولا ارمنستان چگونه توانست ظرفیت‌های بالقوه صنعت گردشگری را فعال کرده و به رشد اقتصادی پایدار در این زمینه دست یابد.
سند توسعه گردشگری ارمنستان چیست؟
دولت ارمنستان در سال ۲۰۰۸ سند و قانونی را به تصویب رساند که توانست پویایی و تحرک لازم را به صنعت گردشگری این کشور بخشیده، و اهداف روشنی را پیش روی مقامات ارمنی برای گسترش این صنعت قرار دهد.
فلسفه تصویب چنین قانونی این بود که ارمنستان بتواند درآمدهای خود را در سطح ملی افزایش دهد و از این طریق استانداردهای زندگی جمعیت ارمنستان را افزایش دهد.
در واقع طبق سند فوق این افزایش درآمد به عنوان یک اهرم برای افزایش عدالت اجتماعی مورد استفاده قرار می‌گیرد. بر همین اساس دسترسی به دو هدف عمده در برنامه توسعه گردشگری ارمنستان تعریف شد، که هر یک عبارتند از:
- افزایش درآمد گردشگری
- ایجاد فرصت‌های شغلی
دستاوردهای سند توسعه گردشگری ارمنستان چه بود؟
در سند توسعه گردشگری ارمنستان ارزیابی تمامی منابع موجود، برنامه‌ریزی برای فعال‌کردن ظرفیت‌های بالقوه، مسیرهای توسعه و همچنین چشم‌اندازهای بلند مدت نیز تعریف شده است.
بنابراین دولت‌ها می‌توانند با برطرف کردن موانع و چالش‌ها در سریع‌ترین مسیر دستیابی به اهداف ممکن قدم بردارند.
بنا به گواه آمارهای جهانی سهم گردشگری ارمنستان طی شش سال بعد از تصویب سند فوق به ۸ درصد رسید که تقریبا با سطح کشورهای توریست‌پذیر جهان برابر است.
گفتنی است که تا پیش از دستیابی به چنین موفقیتی طی تقریبا دو دهه ارمنستان توانسته بود رشد با ثبات و قابل توجهی داشته باشد، اما به دلیل عدم برنامه‌ریزی دقیق دولت، سهم جهانی ارمنستان از بازار گردشگری بسیار ناچیز بود.
سند توسعه گردشگری ارمنستان چه موانعی را از پیش رو برداشت؟
در سند فوق بر این نکته بسیار مهم و حیاتی تاکید شده است که صدر و ذیل هرم قدرت از نخست وزیری و دیگر قوای ارمنستان گرفته، تا مقاماتی که در بخش‌های محلی مشغول به کار هستند باید در راستای اجرای بندهای سند فوق به فعالیت ادامه دهند.
همچنین بر ورود به بخش خصوصی نیز برای توسعه سیاسی اجتماعی ارمنستان برمبنای گردشگری تاکید شده است.
علاوه بر این مورد دیگر اِلِمانی که مورد تاکید قرار گرفته است، مربوط است به حفظ منابع طبیعی، تاریخی، فرهنگی و انسانی چرا که توسعه گردشگری در ارمنستان بدون حفظ این منابع عملا غیرممکن است.
در ادامه این سند ۴۲ صفحه‌ای ۱۴ مانع ممکن مورد بررسی قرار گرفته است که هر یک به تفکیک عبارتند از:
مشخص‌کردن جایگاه محصولات گردشگری ارمنستان در بازار جهانی توریسم
با وجود آن که ارمنستان از منابع غنی تاریخی، فرهنگی و طبیعی فراوانی برخوردار است، در زمره دول گردشگرپذیر جهان دسته‌بندی نمی‌شود.
ترغیب و ترویج سفر
تا سال ۲۰۰۸ هیچگونه اقدام سازمان یافته و جدی برای ترغیب گردشگران خارجی برای سفر به ارمنستان وجود نداشت و صرفا این اقدامات به صورت خودمختار و بدون سازماندهی قبلی به سرانجام می‌رسید.
از این رو دولت ارمنستان تصمیم گرفت که شیوه‌های نوین و جدید را با تکیه به فناوری‌های اطلاعاتی روز دنیا در جهت تبلیغات گردشگری و توسعه این صنعت به کار‌برده و به موازات این اقدام به صورت مداوم در نمایشگاه‌های بین‌المللی فعالیت داشته باشد.
افزایش سهولت دسترسی به ارمنستان
تا پیش از سال ۲۰۰۸ هزینه سفر به ارمنستان برای برخی از گردشگران کمرشکن بود. به علاوه دسترسی به این کشور نیز از طریق حمل و نقل‌های هوایی و زمینی از کیفیت لازم برخوردار نبوده و جدای از هزینه ویزا، برخی از گردشگران مجبور به پرداخت مالیات خروج از ارمنستان نیز بودند.
به همین دلیل بود که طبق سند فوق دولت ارمنستان سعی کرد تا این مانع را نیز از پیش رو برداشته و بالاترین کیفیت خدمات ممکن را با تحمیل کمترین هزینه به گردشگران ارائه دهد.
توسعه زیرساخت‌ها
دولت ارمنستان طبق سند فوق باید بودجه بیشتری به توسعه زیرساخت‌های گردشگری اختصاص‌داده و برنامه‌ریزی‌های مدون‌تری در این حوزه داشته باشد.
مدیریت فصلی گردشگران
آمارها در ارمنستان نشان می‌دهد که بیشتر توریست‌ها در فصل گرم تابستان این کشور را به عنوان مقصد گردشگری خود انتخاب کرده و به همین خاطر به طور فصلی به سیستم حمل و نقل عمومی و اقامتگاه‌های ارمنستان فشار زیادی را وارد می‌کرد.
در حالی که در سایر فصول نظیر فصل‌های سرد سال، آمار گردشگری با کاهش چشمگیری روبه‌رو می‌شد. برای حل این معضل نیز مقرر گشت که سایر خدمات گردشگری جایگزین به توریست‌ها ارائه شود تا توازن لازم ایجاد شود.
بهبود کیفیت خدمات
دولت ارمنستان برای ارتقای کیفیت صنعت گردشگری مستقیما به سراغ گردشگران رفته و سعی دارد با استفاده از تجربیات آنان خطاهای سیستم گردشگری خود را کشف کند.
تنظیم مخارج گردشگری
در این حوزه طبق سند فوق مقرر شد که محصولاتی منحصر به فرد و با قیمتی رقابتی به بازار گردشگری ارمنستان تزریق شود تا ظرفیت‌های پذیرش توریست را افزایش دهد.
تربیت نیروی انسانی
مقررشد که طبق سند توسعه گردشگری ارمنستان، نیروی انسانی شاغل در این حوزه به مهارت‌های لازم در سطح استانداردهای جهانی مجهز شود.
حمایت از کسب و کارهای گردشگری
صنعت گردشگری ارمنستان از جمله صنایعی است که شاهد حضور بیش از پیش شرکت‌های خصوصی و بنگاه‌های کوچک و متوسط است.
به همین دلیل تلاش براین شد تا با اعطای مشوق‌های متعدد و ارائه داده‌های قابل اتکاء و حقیقی، فرآیند جذب سرمایه‌گذاری با قدرت ادامه یابد.
هم‌افزایی دولتی
طبق سند فوق تمامی نهادهای دست اندر کار مدیریت صنعت گردشگری موظف شدند که هم‌افزایی نزدیکتری با یکدیگر داشته و مقررات مربوطه را در این زمینه وضع کنند.
ایجاد بانک اطلاعاتی قابل اتکا
لزوم شناخت چالش‌ها ایجاب می‌کرد که یک بانک اطلاعاتی دقیق که بر مبنای تحقیقات کیفی و کمی تهیه شده است در اختیار مدیران صنعت گردشگری ارمنستان قرار گرفته و پایگاه‌های داده جدیدی در این زمینه ایجاد شود.
شناخت چالش‌های محیطی
دولت ارمنستان موظف بود که بر تمامی تغییرات و کنش‌ها و واکنش‌هایی که بر صنعت گردشگری اثرگذار است، به صورت مستمر نظارت داشته باشد.
بالا بردن اطلاع‌رسانی عمومی
لزوم اطلاع رسانی دقیق و همه جانبه برای بالا بردن آگاهی و فرهنگ عمومی در جامعه ارمنستان در سند فوق بیان شده است.
تلاش مضاعف برای حفظ میراث تاریخی ارمنستان
با توجه به اینکه توسعه صنعت گردشگری تماما به حفظ و نگهداری میراث فرهنگی این کشور مبتنی است، ضرورت حفظ و نگهداری آن‌ها بر مبنای یک برنامه‌ریزی مداوم در دستور کار دولت قرار گرفت.
سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری ارمنستان
با توجه به آن چه در بخش قبل گذشت باید اذعان کرد که صنعت توریسم و گردشگری ارمنستان به عنوان پاشنه آشیل توسعه اقتصادی این کشور محسوب می‌شود.
بنابراین دولت نه تنها سرمایه‌گذاران خارجی را به انتقال سرمایه خود به این بخش تشویق می‌کند بلکه ضامن خسارت آنان نیز است.
بنابراین در صورتی که هر یک از سرمایه‌گذاران خارجی به هر نحوی از عملکرد بخش‌های مختلف دولتی در صنعت گردشگری رضایت نداشته باشند یا خسارتی از سوی این نهادها به کسب و کار ایشان وارد شود، سرمایه‌گذار می‌تواند تمام خسارت خود را از دولت ارمنستان دریافت کند.
هزینه‌های سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری
به صورت تخمینی هزینه‌ای در حدود ۸ هزار درام در ابتدای کار برای ثبت شرکت و ورود به صنعت گردشگری ارمنستان مورد نیازاست.
اما به هر حال باتوجه به حجم بیزینس و تعداد سرمایه‌گذاران و سهامداران، این مبلغ می‌تواند متغیر باشد. بنابراین شاخص کلی در این زمینه وجود ندارد و مبلغ نهایی جهت سرمایه‌گذاری به حجم تجارت مورد نظر در صنعت گردشگری مربوط است.
اخذ اقامت از طریق سرمایه‌گذاری
دولت ارمنستان به سرمایه‌گذارانی که قصد انتقال سرمایه برای مدت طولانی به این کشور و علی‌الخصوص بخش گردشگری را دارند، اقامتی ویژه که اعتباری ۱۰ سال دارد را عطا می‌کند.
در واقع این نوع اقامت به صورت یک گذرنامه قابل تمدید صادرمی‌شود. در این حالت صاحبان کسب و کار و سرمایه‌گذاران در ارمنستان می‌توانند برای دیگر اعضای خانواده خود نظیر همسر، فرزندان، برادر خواهر و حتی نوه‌های خود نیز مجوز اقامت دریافت کنند.
همچنین در صورت گذشت سه سال می‌توانند جهت دریافت شهروندی ارمنستان نیز درخواست خود را ارسال نمایند.
گفتنی است که صنعت توریسم و گردشگری در ارمنستان از چشم‌اندازی بسیار روشن برخوردار است و باتوجه به مشوق‌های دولتی در نظر گرفته شده، می توان با اطمینان خاطر نسبت به انتقال سرمایه به این صنعت از ارمنستان اقدام کرد.
اما با وجود این مشوق‌ها توصیه اکید وجود دارد که تمام فرآیند سرمایه‌گذاری زیر نظر وکلای باسابقه و باتجربه انجام شود.
چرا که انتقال سرمایه به ارمنستان ریسک‌های خاص و منحصر به فرد خود را دارد و برای جلوگیری از بروز خسارات مالی، لزوم مشورت با کارشناسان متخصص در این زمینه وجود دارد.